عبارت- گروه محیط‌زیست: بررسی‌های خبرنگاران عبارت حاکی از آن است که آلودگی رودخانه‌های استان ازجمله هراز، چالوس تجن و تلار نسبت به یک دهه قبل افزایش داشته است.
به گزارش عبارت استان مازندران با قرار گرفتن در بخش شمالی ایران و برخورداری از طبیعت سرسبز، رودخانه‌های متعدد و دریای خزر، یکی از مناطق غنی از نظر منابع آبی در کشور است. اما در دهه‌های اخیر، توسعه نامتوازن شهری، کشاورزی و صنعتی و عدم مدیریت صحیح پسماندها، منجر به افزایش آلودگی در رودخانه‌های این منطقه شده است. آلودگی‌های شیمیایی، فاضلاب شهری و صنعتی و همچنین پسماندهای کشاورزی، سلامت اکوسیستم‌های آبی و مردم این استان را تهدید می‌کنند.
براساس تحقیقات محیط‌زیستی انجام شده توسط سازمان‌های محلی و ملی، وضعیت آلودگی در رودخانه‌های استان مازندران رو به افزایش است. مهم‌ترین رودخانه‌های این استان شامل تجن، بابلرود، چالوس و هراز هستند که به ترتیب از مهم‌ترین منابع تامین آب شرب و کشاورزی منطقه محسوب می‌شوند. به دلیل افزایش جمعیت، توسعه کشاورزی و صنایع، ورود پساب‌ها و زباله‌ها به این رودخانه‌ها بیش از گذشته صورت می‌گیرد.
دلایل آلودگی رودخانه‌های مازندران
• فاضلاب‌های شهری و صنعتی: ورود مستقیم فاضلاب‌های تصفیه نشده یا نیمه تصفیه شده به رودخانه‌ها یکی از اصلی‌ترین عوامل آلودگی است. طبق آمار سازمان حفاظت محیط زیست، بیش از ۶۰درصد فاضلاب‌های شهری و صنعتی استان به صورت مستقیم وارد رودخانه‌ها می‌شوند.
• پسماندهای کشاورزی: استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات در مزارع کشاورزی، منجر به شستشوی مواد شیمیایی و انتقال آنها به رودخانه‌ها می‌شود. این امر موجب افزایش سطح نیترات و فسفات در آب شده و باعث اختلال در چرخه زیستی موجودات آبی می‌شود.
• زباله‌های پلاستیکی و خانگی: در حاشیه رودخانه‌ها زباله‌های خانگی و پلاستیکی به وفور دیده می‌شود که این مواد علاوه بر تخریب چشم‌انداز طبیعی، با ایجاد آلودگی میکروپلاستیک‌ها به محیط زیست و حیات آبی آسیب وارد می‌کنند.
نگاهی به برخی آمار آلودگی‌ها
• آلودگی میکروبی: طبق تحقیقات مرکز بهداشت استان مازندران، حدود ۳۰ درصد از نمونه‌گیری‌های انجام شده از آب رودخانه‌های بزرگ استان (هراز، تجن و بابلرود) نشان‌دهنده آلودگی میکروبی بالاتر از استانداردهای ملی است.
• افزایش نیترات و فسفات: در بررسی‌های سال ۱۴۰۲ توسط مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان، سطح نیترات و فسفات در برخی از رودخانه‌های مازندران بیشتر از استاندارد ملی گزارش شده است.
• آلودگی نفتی: در بررسی‌های صورت گرفته در نزدیکی مناطق صنعتی و کشاورزی، میزان ترکیبات نفتی در آب رودخانه‌های مازندران در برخی نقاط بالاتر از حد مجاز است.
تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی
• آسیب به اکوسیستم‌های آبی: افزایش مواد شیمیایی و آلاینده‌ها در رودخانه‌ها، زندگی ماهیان و سایر موجودات آبی را تحت تأثیر قرار داده و موجب کاهش تنوع زیستی در این اکوسیستم‌ها شده است.
• آلودگی آب‌های زیرزمینی: نفوذ آلاینده‌ها به آب‌های زیرزمینی یکی از مشکلات حاد ناشی از آلودگی رودخانه‌هاست که به‌طور مستقیم کیفیت آب شرب مناطق روستایی و شهری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• تهدید سلامت انسان‌ها: آلودگی رودخانه‌ها مستقیماً بر روی سلامت مردم مازندران تأثیر گذاشته است. مصرف آب آلوده باعث بروز بیماری‌های مختلفی از جمله بیماری‌های گوارشی و پوستی می‌شود.
• بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان شیوع بیماری‌های مرتبط با آب در مناطقی که رودخانه‌ها آلوده‌تر هستند، ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از سایر مناطق است.
راهکارها و توصیه‌ها
• بهبود سیستم‌های تصفیه فاضلاب: سرمایه‌گذاری در توسعه و ارتقاء سیستم‌های تصفیه فاضلاب شهری و صنعتی یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند به کاهش آلودگی رودخانه‌ها کمک کند.
• آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی: افزایش آگاهی عمومی درباره‌ی خطرات آلودگی و اهمیت حفاظت از منابع آبی از طریق رسانه‌ها، نهادهای آموزشی و اجتماعی می‌تواند نقش موثری در کاهش زباله‌های خانگی و استفاده نادرست از کودهای شیمیایی داشته باشد.
• کنترل و پایش مستمر: سازمان‌های مسئول باید با انجام پایش‌های دوره‌ای کیفیت آب، میزان آلودگی را رصد کرده و اقدامات پیشگیرانه مناسب را اجرا کنند.
• تدوین و اعمال قوانین سخت‌گیرانه: اعمال قوانین سخت‌گیرانه برای جلوگیری از ورود فاضلاب‌ها و مواد آلاینده به رودخانه‌ها، به ویژه در مناطق صنعتی و کشاورزی، یکی دیگر از ضروریات است.
وضعیت آلودگی رودخانه‌های مازندران به یک مشکل جدی زیست‌محیطی تبدیل شده است که در صورت عدم مدیریت صحیح، تأثیرات جبران‌ناپذیری بر اکوسیستم، سلامت انسان‌ها و منابع آبی منطقه خواهد داشت. لازم است که تمامی نهادهای دولتی و مردم استان با همکاری یکدیگر اقداماتی جدی برای حفاظت از رودخانه‌ها و بهبود کیفیت آب انجام دهند تا این سرمایه‌های طبیعی برای نسل‌های آینده حفظ شوند.
