عبارت – گروه اقتصاد: استاد عباس سحاب فرزند ابوالقاسم در سوم دی ماه سال ۱۳۰۰ ش در یکی از روستاهای اطراف تفرش در استان مرکزی به دنیا آمد. وی فراگیری علم را از چهار سالگی آغاز کرد و در ده سالگی به همراه پدر راهی تهران شد. در تهران بود که برای نخستین بار، استعداد و علاقه او به جغرافیا نمایان شد و در او رشد کرد به طوری که در پانزده سالگی اولین نقشه تهران را تهیه نمود. این نقشه و نقشه‌های بعد از تهران و شهرهای دیگر، شالوده و اساس یک مؤسسه جغرافیایی را در سال ۱۳۲۴ خورشیدی به وجود آورد و عباس را به شهرت رساند. وی در این مؤسسه، بعدها یکی از غنیترین کتابخانه های جغرافیایی ایران و خاورمیانه را با ۱۸ هزار کتاب، ۱۵ هزار جلد مجلات جغرافیایی و صدها کره و اطلس بزرگ و کوچک به زبانهای مختلف پدید آورد.
به گزارش عبارت استاد سحاب نخستین نمایشگاه نقشه خود را در سال ۱۳۳۹ خورشیدی در دانشسرای تهران برپا کرد و از آن تاریخ به بعد، در نمایشگاههای داخلی و خارجی بسیاری حضور داشت. همچنین مؤسسه وی در طول سالها فعالیت، به چاپ کتب جغرافیایی و سفرنامه ها و نیز ترجمه و تکثیر نُسخ منحصر به فرد آثار ادبی و جغرافیایی میپرداخت. سرانجام استاد عباس سحاب به عنوان پدر علم کارتوگرافی یا نقشه کشی ایران، بنیانگذار چاپ نقشه در بخش خصوصی کشور، نخستین تولیدکننده کره جغرافیایی به زبان فارسی، مؤلف دهها اطلس جغرافیایی، آخرین بازمانده نسل نقشهکشانِ صاحب سبک جهان و بانی مؤسسه جغرافیایی و نقشه کشی سحاب، در چهاردهم فروردین ۱۳۷۹ خورشیدی در ۷۹ سالگی درگذشت.
عبارت به بهانه سالمرگ پدر علم نقشه کشی معاصر ایران گزارشی از تاریخچه علم نقشه کشی در ایران تهیه کرده است که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
علمی که حدود زمین را مشخص کرد
نقشه برداری، هنری باستانی و علمی پیچیده است که از آغاز تمدن بشر تا به امروز یکی از حیاتی ترین ابزارهای شناخت، توسعه، و پیشرفت محسوب می شود. از روزگاری که انسان نخستین با ابزارهای ابتدایی تلاش می کرد جایگاه خود را در دنیای ناشناخته مشخص کند، تا عصری که فناوری های پیشرفته مانند GPS و تصاویر ماهواره ای امکان بررسی دقیق زمین را فراهم کرده اند، نقشه برداری نقشی کلیدی در شکل گیری تمدن ها و پیشبرد دانش بشری داشته است.
نقشه برداری نه تنها در توسعه شهرها و کشورها نقش آفرینی کرده، بلکه امکان مطالعه جغرافیایی، مدیریت منابع طبیعی، و حتی تحلیل محیط زیستی را نیز فراهم آورده است. با گذر زمان، ابزارها و تکنیک های نقشه برداری نیز به طور مداوم بهبود یافته اند و هرکدام سهمی در شکل گیری جهان مدرن ایفا کرده اند.
تاریخچه نقشه برداری در ایران باستان!
تاریخچه نقشه برداری در ایران باستان شامل دوره‌های مختلف و تحولات مهم است که به شرح زیر می‌باشد:
دوره هخامنشیان (۵۵۰-۳۳۰ قبل از میلاد)
نقشه‌های اولیه: در دوره هخامنشیان، نقشه برداری به‌ویژه در ساخت پروژه‌های عظیم مانند جاده‌ها، کانال‌ها و بناهای بزرگ کاربرد داشت. اطلاعات موجود نشان می‌دهد که نقشه برداری برای برنامه‌ریزی و ساخت‌وسازهای بزرگ در این دوره بسیار مهم بود.
دوره ساسانیان (۲۲۴-۶۵۱ میلادی)
نقشه برداری و مهندسی: در دوره ساسانیان، نقشه برداری و مهندسی برای ساخت‌وسازهای عظیم مانند پل‌ها، آبراه‌ها و سیستم‌های آبیاری پیشرفته استفاده می‌شد. آثار باستانی نشان‌دهنده استفاده از ابزارهای اولیه برای اندازه‌گیری و نقشه برداری است.
استفاده از اندازه‌گیری های دقیق: نقشه برداری در این دوره شامل اندازه‌گیری‌های دقیق زمین و ساختمان‌ها برای مقاصد مختلف بود. این اطلاعات برای مدیریت منابع آب و زمین بسیار حیاتی بود.
نقشه ایران در دوران هخامنشیان
دوره اسلامی (بعد از ۷۰۰ میلادی)
پیشرفت‌های علمی: در دوران اسلامی، به ویژه در دوره عباسیان و سلجوقیان، پیشرفت‌های زیادی در زمینه‌های علمی از جمله نقشه برداری و جغرافیا مشاهده می‌شود. دانشمندانی مانند ابن‌خردادبه و ابن‌حوقل نقشه‌ها و توصیف‌های جغرافیایی دقیقی از سرزمین‌های مختلف تهیه کردند.
نقشه برداری و فتوگرامتری: استفاده از ابزارهای جغرافیایی و نقشه برداری در این دوره بهبود یافت. ابزارهایی مانند آستولاب و نقشه‌های جغرافیایی برای اندازه‌گیری دقیق‌تر زمین و تعیین موقعیت‌ها استفاده می‌شدند.
دوران معاصر (قرن نوزدهم به بعد)
نقشه برداری مدرن: در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، با ورود تکنولوژی‌های جدید و مدرن به ایران، نقشه برداری به شیوه‌های علمی و دقیق‌تر انجام شد. نقشه برداری مدرن شامل استفاده از ابزارهای دقیق، تکنیک‌های جدید و نقشه‌های جغرافیایی دقیق برای مدیریت و توسعه کشور بود.
در کل، نقشه برداری در ایران باستان به‌ویژه برای پروژه‌های بزرگ ساختمانی و مدیریت منابع استفاده می‌شد و در دوره‌های مختلف با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی همراه بود.
امیرکبیر و جهش در نقشه کشی ایران
نقشه برداری در قرون معاصر در زمان میرزا تقی خان امیر کبیر به اوج خود رسید و در آن دوران بود که دانشجویان مدرسه دارالفنون اولین نقشه خود از این مدرسه را کشیدند. دانشجویانی که در این مدرسه مشغول به تدریس بودند به طور کامل ریاضیات را می آموختند و از آن برای کشیدن و طراحی نقشه ها استفاده می کردند. در ایران فعالیت های گسترده ای در زمینه نقشه برداری انجام شد ولی با شروع جنگ جهانی اول بسیاری از این فعالیت ها به صورت نیمه کاره رها شد و همین موضوع نیز باعث شد تا برای مدت زمان طولانی فعالیتی در این حوزه در ایران انجام نشود. با این وجود بعد از گذشت چند سال دوباره فعالیت های مربوط به نقشه کشی در ایران آغاز شد و شاهد آن بودیم که این علم روز به روز در ایران پیشرفت کرد و افراد زیادی علاقه مند به یادگیری آن شدند.
بسیاری از نقشه‌های ایران، در دوران قاجاریه و بعد از آن توسط مأموران اروپایی تهیه شده‌اند. این نقشه‌ها در دوران پهلوی نیز به روزرسانی شده و به کار گرفته می‌شدند. در حال حاضر، با پیشرفت فناوری، نقشه‌های سه بعدی، نقشه‌های ماهواره‌ای و GIS (سامانه اطلاعات جغرافیایی) به‌جای نقشه‌های سنتی به کار گرفته می‌شوند.
در ایران، نقشه‌برداری به دو صورت دولتی و خصوصی انجام می‌شود. شرکت‌های خصوصی نیز با هدف ارائه خدمات نقشه‌برداری به مشتریان خود فعالیت می‌کنند. همچنین، دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی نیز دوره‌های نقشه‌برداری و GIS را در برنامه‌های آموزشی خود قرار داده‌اند.
مهاجرت نقشه برداران متخصص از ایران
مهاجرت نقشه برداران از ایران، یکی از مسائلی است که از سال‌های گذشته در حوزه نقشه برداری بحث و گفتگو شده است. در این رابطه می‌توان به چند دلیل برای مهاجرت نقشه برداران اشاره کرد. اولین دلیل این مهاجرت، عدم وجود فرصت‌های شغلی مناسب و پردرآمد در این حوزه در ایران است.
با توجه به اینکه نقشه برداری یکی از حوزه‌های پردرآمد و حرفه‌ای است، اما در ایران به دلیل محدودیت‌های مختلف شامل عدم توسعه کافی و فراهم نبودن شرایط مطلوب و زیرساخت‌های لازم، فرصت‌های شغلی کافی در این زمینه وجود ندارد. بنابراین، نقشه برداران ایرانی به دنبال فرصت‌های شغلی بهتر و پردرآمدتر در دیگر کشورها مانند کانادا، آمریکا و استرالیا مهاجرت کرده‌اند
دلیل دوم، بی‌توجهی به نقشه برداری به‌عنوان یک صنعت حرفه‌ای و جدی در ایران است. با توجه به اینکه نقشه برداری به عنوان یکی از حوزه‌های مهم در صنعت ساخت و ساز و نظامی در دنیا شناخته شده است، اما در ایران متاسفانه این حوزه از لحاظ توسعه و فناوری به‌روز، دارایی و محبوبیت کافی نیست. به همین دلیل، بسیاری از نقشه برداران به دنبال فرصت‌های بهتر و جدی‌تر در دیگر کشورها هستند.
دلیل سوم، محدودیت‌های مالی و اقتصادی در ایران است. با توجه به شرایط اقتصادی نامساعد در ایران، بسیاری از نقشه برداران در تلاش برای رفتن به کشوری با ثبات اقتصادی هستند
.
در حال حاضر نقشه برداری از جمله دانش های شناخته شده ای است که متخصصان زیادی روی آن کار می کنند. با پیشرفت تکنولوژی در عصر حاضر، نقشه برداری نیز سمت و سوی نوینی به خود گرفته است.
این پیشرفت تا جایی است که دقت نقشه های تهیه شده به کمک تکنولوژی های ماهواره ای، افزایش زیادی پیدا کرده است.
